|
Vụ ông Hồ Sỹ Quyết làm nổi bật việc chính quyền Việt Nam 'bắt người tùy tiện'
BBC tiếng Việt | 2025.10.30 Công an Việt Nam bắt giam ông Hồ Sỹ Quyết - một người từng lên tiếng bảo vệ môi trường và các quyền của người dân - vào ngày 28/8/2025, nhưng chỉ thông báo cho gia đình ông sau đó vài tuần. Bị bắt cùng đợt với ông Quyết còn có các ông Trần Quang Nam, Lý Quang Sơn (hay còn gọi là Trần Quang Trung), Nguyễn Tuấn Nghĩa. Họ bị bắt tại nhiều địa điểm khác nhau. Gia đình những người này đã lần lượt nhận được thông báo bắt người từ công an. Các thông báo mà BBC News Tiếng Việt được xem, đều do ông Vũ Xuân Thọ - Thượng tá, Phó Thủ trưởng Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an - ký cùng vào ngày 17/9/2025, tức gần ba tuần sau khi các nhà hoạt động này bị bắt giữ. Bà Trần Ngọc Trâm, vợ ông Hồ Sỹ Quyết, xác nhận với BBC News Tiếng Việt rằng gia đình đã mất liên lạc với ông từ ngày 28/8 nhưng phải đến 17/9 mới nhận được thông báo của chính quyền. Bà Trâm cho hay việc chồng đột ngột "mất tích" khiến gia đình bà vô cùng lo lắng, bấn loạn. "Hồi tháng Tám chồng tôi có vào Sài Gòn công tác. Đến hôm 28/8, tôi gọi điện mãi cho chồng tôi không được, ban đầu nghĩ là chồng đi làm về thì đi tập hoặc đi ăn và điện thoại hết pin. Nhưng đến tối vẫn không gọi được. Khi tôi tiếp tục gọi vào máy thì chồng tôi bắt máy một lần và nói 'anh đang làm việc với an ninh'. Chỉ như vậy rồi tắt máy," bà mẹ hai con nói với BBC trong nước mắt. Thông báo "Về việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam" mà bà Trâm nhận được cho hay "Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an đã áp dụng biện pháp bắt người, giữ người trong trường hợp khẩn cấp," để tạm giữ, khởi tố bị can và áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với ông Hồ Sỹ Quyết từ ngày 13/9 đến hết 1/1/2026. Do chỉ nhận được tờ thông báo này nên gia đình không biết ông Quyết bị khởi tố theo điều luật nào. Một luật sư từ Sài Gòn nói với BBC News Tiếng Việt rằng tờ thông báo được trình bày không đúng với biểu mẫu. Theo quy định tại Điều 116 Bộ luật Tố tụng Hình sự, cơ quan điều tra có trách nhiệm thông báo cho gia đình người bị giữ hoặc bị bắt trong vòng 24 giờ kể từ khi bắt hoặc giam giữ người này, luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc Công ty Thế giới Luật pháp, nói với BBC News Tiếng Việt. Luật sư còn cho biết theo Biểu mẫu tố tụng do Bộ Công an ban hành kèm theo Thông tư số 119/2021/TT-BCA ngày 8/12/2021, chính quyền khi bắt giữ người cần cung cấp cho gia đình người đó các thông tin cơ bản gồm: cơ quan ra thông báo; họ tên người bị bắt và số căn cước công dân; hành vi phạm tội; điều luật bị khởi tố; nơi tạm giam, tạm giữ; điều tra viên thụ lý và số điện thoại liên lạc. Bà Trâm cho biết chỉ mới đây, trong thông báo phản hồi gửi luật sư của ông Quyết, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao mới cho hay ông "có thể vi phạm Điều 109 hoặc Điều 117 Bộ Luật Hình sự". Sau đó, trong Sổ thăm gặp người bị tạm giữ, tạm giam và gửi quà, tiền lưu ký của Trại tạm giam B34 (TP HCM) cấp cho bà Trâm, hành vi của ông Hồ Sỹ Quyết được ghi là vi phạm Điều 117 Bộ Luật Hình sự. Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2025) quy định về "Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân", có mức hình phạt tù lên tới chung thân (mức cũ là tử hình). Điều 117 Bộ Luật Hình sự 2015 quy định "Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam", có mức hình phạt cao nhất là 20 năm. Trại tạm giam B34 còn thông báo không cho người nhà thăm gặp ông Quyết từ ngày 13/9/2025 tới hết ngày 1/1/2026 do việc thăm gặp trong giai đoạn này "có ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc giải quyết vụ án". Ông Quyết và các nhà hoạt động nói trên hiện đang bị tạm giam tại Trại tạm giam B34 Bộ Công an thuộc ấp 5, xã Nhuận Đức, TP Hồ Chí Minh, gia đình cho BBC hay. Đến nay, giới chức Việt Nam chưa hề công bố chính thức trên truyền thông về các vụ bắt giữ và khởi tố này. Việc bắt giữ một người được coi là tuân thủ đúng quy trình theo quy định của luật pháp Việt Nam khi bao gồm hai biện pháp ngăn chăn chặn riêng biệt: giữ người và bắt người, luật sư Phùng Thanh Sơn nói với BBC News Tiếng Việt, trích dẫn Bộ luật Tố tụng Hình sự. Theo đó, việc "giữ người" được áp dụng trong trường hợp khẩn cấp. Trong khi đó, "bắt người" được áp dụng cho người bị tạm giữ khẩn cấp; người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã; hoặc bắt bị can, bị cáo để tạm giam. Căn cứ vào nội dung thông báo mà gia đình ông Quyết nhận được, có thể thấy cơ quan công an Việt Nam đã áp dụng trường hợp "khẩn cấp" để bắt giữ ông. Pháp luật cho phép hoãn việc thông báo cho gia đình người bị bắt nếu việc thông báo có thể cản trở việc truy bắt đối tượng khác hoặc cản trở quá trình điều tra, luật sư Phùng Thanh Sơn lý giải. Tuy nhiên, "vấn đề nằm ở chỗ hiện chưa có hướng dẫn hoặc tiêu chí rõ ràng về khái niệm cản trở điều tra, dẫn đến nguy cơ cơ quan điều tra lạm dụng lý do này để trì hoãn thông báo kịp thời cho gia đình người bị giữ, bị bắt," ông Sơn nói. Bên cạnh đó, trong trường hợp ông Hồ Sỹ Quyết, cơ quan chức năng không thông báo chi tiết quan trọng là ông phạm tội gì, và điều khoản pháp luật được áp dụng để khởi tố ông, theo quy định tại Điều 119 Bộ luật Tố tụng Hình sự như đã đề cập ở trên. Theo luật sư Sơn, cơ quan chức năng cần tránh lạm dụng biện pháp tạm giam đối với các tội nghiêm trọng và tội ít nghiêm trọng. Lý do là theo quy định tại Khoản 2 Điều 119 Bộ luật Tố tụng Hình sự, đối với hai mức tội này, chỉ được áp dụng biện pháp tạm giam khi bị can, bị cáo nằm trong năm trường hợp cụ thể, gồm:
Luật sư từ Sài Gòn nói rằng các cơ quan tiến hành tố tụng phải đánh giá kỹ lưỡng và khách quan từng trường hợp cụ thể, đảm bảo chỉ áp dụng biện pháp tạm giam khi thực sự cần thiết và tương xứng, chứ không phải là biện pháp tự động hoặc áp dụng theo thói quen. "Tuyệt đối không được sử dụng biện pháp tạm giam như 'vốn liếng' để 'mặc cả' với gia đình bị can, bị cáo nhằm đổi lấy lợi ích cá nhân hoặc ra điều kiện cho việc thả tại ngoại," ông Sơn nói với BBC. Bắt giữ người 'tùy tiện' và 'có hệ thống' Nhiều tổ chức nhân quyền quốc tế trong các năm qua đã lên tiếng về tình trạng bắt giữ người tùy tiện ở Việt Nam, đồng thời tố cáo rằng việc này được thực hiện một cách "có hệ thống". Chẳng hạn, hồi tháng 3/2025, Nhóm Công tác của Liên Hợp Quốc về Bắt giữ Tùy tiện (UNWGAD) ra báo cáo số 51/2024, cho rằng Việt Nam bắt giữ nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng "tùy tiện" và khẳng định ông chỉ thực hiện một cách ôn hòa các quyền cơ bản của mình, các quyền vốn được Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) bảo đảm. Ông Thắng bị bắt ngày 5/7/2022, bị biệt giam hơn 7 tháng, không được phép gặp luật sư hoặc gia đình. Năm 2024, các tổ chức quốc tế, trong đó có tổ chức Project 88, đã lên tiếng tố cáo chính quyền Việt Nam đàn áp các nhà hoạt động công đoàn, trong đó có vụ bắt giữ bí mật ông Vũ Minh Tiến - Trưởng phòng Chính sách, Pháp luật của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiêm Giám đốc Viện Công nhân và Công đoàn; và ông Nguyễn Văn Bình – Vụ trưởng Vụ Pháp chế của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (MOLISA). Thời điểm nói trên, thông tin về hai ông biến mất tại website của cơ quan trong khi số điện thoại của cả hai đều không liên lạc được. Cả hai ông đều bị cáo buộc vi phạm Điều 337 Bộ luật Hình sự, với hành vi "cố ý làm lộ bí mật nhà nước, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước". Tội danh này có mức hình phạt cao nhất là 15 năm tù. Trước khị bị bắt, cả hai ông đều đang tham gia trong các dự án sửa đổi Luật Công đoàn - đảm bảo cho người lao động Việt Nam quyền thành lập công đoàn độc lập mà không cần sự cho phép trước - điều mà chính phủ Việt Nam không muốn. Chính quyền Việt Nam công bố việc khởi tố ông Bình một tuần sau khi bắt giữ ông, trong khi im lặng về trường hợp của ông Tiến. Trong quá khứ, cách thức mà chính quyền sử dụng để bắt giữ các nhà vận động và hoạt động môi trường như Hoàng Minh Hồng, Đặng Đình Bách, Ngụy Thị Khanh, Mai Phan Lợi, Bạch Hùng Dương... cũng bị các tổ chức quốc tế lên án, trong đó có người bị bắt giữ gần một tháng thì công an mới thông báo. UNWGAD thời điểm đó đã ra tuyên bố chung gửi chính phủ Việt Nam, đề nghị cung cấp thông tin pháp lý về việc giam giữ bà Hồng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là thông tin về việc liệu bà Hồng có được tiếp cận với gia đình, luật sư và nhân viên y tế khi bà yêu cầu hay không. Việc bắt giữ và xét xử thường có các đặc điểm chung như giam giữ lâu trước xét xử, bị biệt giam, bị hạn chế gặp luật sư và gia đình, phiên tòa kín hoặc án "bỏ túi". UNWGAD cho rằng hành vi của chính quyền trong các vụ việc này vi phạm các chuẩn mực quốc tế như Công ước Quốc tế về Các quyền dân sự và Chính trị (ICCPR) mà Việt Nam đã ký kết. Theo luật sư Phùng Thanh Sơn, việc bắt giữ người tùy tiện gây ra hậu quả nghiêm trọng trên nhiều phương diện, như nguy cơ oan sai, chấn thương tâm lý cho gia đình và cho chính người bị bắt. Từ góc độ hệ thống tư pháp, việc bắt giữ tùy tiện còn làm xói mòn tính liêm chính của toàn bộ hệ thống. "Nó khuyến khích văn hóa điều tra cẩu thả, nơi việc bắt giữ dễ dàng được ưu tiên hơn công tác điều tra kỹ lưỡng," luật sư từ Sài Gòn nói. Điều này không chỉ lãng phí nguồn lực nhà nước mà còn làm các cơ sở giam giữ quá tải, đồng thời khiến các vụ án thực sự nghiêm trọng bị chậm trễ xử lý. Chi phí bồi thường cho các vụ oan sai cũng là gánh nặng lớn cho ngân sách, chưa kể đến thiệt hại về uy tín không thể tính bằng tiền. Nghiêm trọng hơn, việc bắt giữ tùy tiện "làm sụp đổ niềm tin của toàn xã hội vào chính quyền và hệ thống tư pháp". Trên bình diện quốc tế, luật sư Sơn cho hay việc này ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín quốc gia, có thể dẫn đến chỉ trích từ cộng đồng quốc tế và ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao cũng như thu hút đầu tư. Ông Hồ Sỹ Quyết là ai? Theo hồ sơ trên trang Project 88, một tổ chức vận động nhân quyền, ông Hồ Sỹ Quyết từng tham gia phong trào bảo vệ môi trường Việt Nam vào những năm 2010. Năm 2015, ông biểu tình phản đối kế hoạch chặt hạ hàng ngàn cây xanh của Hà Nội. Năm 2016, ông phản đối việc xả thải độc hại của Formosa và kêu gọi phải có người chịu trách nhiệm. Năm 2017, ông rời Việt Nam để du học về nhân quyền ở nước ngoài. Năm 2018, khi trở về, ông Quyết tham gia phong trào Cứu Tam Đảo nhằm mục đích nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng, truyền cảm hứng cho người dân đứng lên phản đối những nỗ lực của tỉnh Vĩnh Phúc và Tập đoàn Sun Group nhằm xây dựng một khu nghỉ dưỡng trong Vườn Quốc gia. Ông cũng tham gia sâu hơn vào các dự án xã hội dân sự, trong đó có Nhà xuất bản Tự Do - một nhà xuất bản độc lập do nhà báo Phạm Đoan Trang - hiện cũng đang ngồi tù - điều hành. Đây cũng là khoảng thời gian ông đối mặt với sự sách nhiễu của công an địa phương. Ông và vợ từng nhiều lần bị triệu tập để thẩm vấn. Ngày 1/3/2020, ông Quyết và vợ bị công an tạm giữ, thẩm vấn trong nhiều giờ về việc họ mua sách từ Nhà xuất bản Tự Do. Bà Trâm, trả lời BBC mới đây, kể rằng lúc bấy giờ vợ chồng bà đã bị công an tịch thu nhiều đồ đạc, như máy tính xách tay, máy ảnh, điện thoại di động. Đặc biệt, công an đã thu giữ toàn bộ giấy tờ tùy thân, bao gồm giấy đăng ký kết hôn, hộ chiếu của hai vợ chồng và con trai, cùng các loại bằng cấp. Sau sự việc này, ông Quyết đã ngừng đăng các video trên trang Facebook Chính trị rất thú vị (hiện có hơn 27.000 người theo dõi) do ông lập nên. Sau khi ông Quyết bị bắt, mới đây công an địa phương đã trả lại cho gia đình một số giấy tờ, nhưng vẫn giữ lại các hộ chiếu, theo bà Trâm.
[Trang nhà] [Về MLNQ] [Luật NQ] [Tài liệu] [Báo cáo NQ] [Giải NQVN ] [Diễn đàn] [Liên kết]
|