Khả năng dẫn độ nhà báo Lê Trung Khoa về Việt Nam?

Người Việt Online | 2025.11.18

Ngày 17 Tháng Mười Một, 2025, Cơ Quan An Ninh Điều Tra Bộ Công An ra quyết định khởi tố hình sự nhà báo Lê Trung Khoa với tội danh theo điều 117 Bộ Luật Hình Sự, về “tuyên truyền chống nhà nước.”

Được biết, nhà báo Lê Trung Khoa là người sáng lập báo Thoibao.de tại Đức và cũng là người vừa được tòa án tại Berlin phán quyết thắng trong vụ kiện dân sự theo yêu cầu khởi kiện của ông Phạm Nhật Vượng và doanh nghiệp Vingroup từ trong nước.

Việc chế độ Hà Nội khởi tố hình sự ông Khoa trong bối cảnh ông đang cư trú tại Đức đã đặt ra khá nhiều vấn đề pháp lý, trong đó, dĩ nhiên bao gồm vấn đề dẫn độ ông về Việt Nam để xét xử. Điều đáng nói, rằng trong quan hệ tư pháp giữa Việt Nam và Đức hiện nay không hề tồn tại một hiệp định dẫn độ song phương.

Trong khi đó, nước Đức chỉ chấp nhận dẫn độ trong 3 trường hợp:

-Khi có hiệp định dẫn độ song phương,
-Dẫn độ theo khuôn khổ EU (không áp dụng cho Việt Nam),
-Hoặc trong trường hợp đặc biệt thông qua quyết định đơn lẻ theo Luật Dẫn Độ Đức (IRG), vốn đòi hỏi rất nhiều điều kiện.

Thế nên, gần như chế độ trong nước không có “cửa” nào để có thể đặt ra yêu cầu dẫn độ ông Lê Trung Khoa về Việt Nam cả. Kể cả như trường hợp đơn lẻ vốn sẽ bị xem xét theo cách hết sức nghiêm ngặt mà chế độ trong nước có thể bị loại ngay từ vòng “gởi xe,” khi đã có một tiền sử nhân quyền quá tệ hại, bao gồm:

-Quốc gia yêu cầu dẫn độ có hồ sơ vi phạm nhân quyền,
-Người bị yêu cầu dẫn độ bị cáo buộc tội danh có tính chất chính trị,
-Người bị yêu cầu dẫn độ là nhà báo, người bất đồng chính kiến, hoặc có nguy cơ bị đối xử vô nhân đạo.

Không chỉ thế, chế độ trong nước bị liệt kê trong nhiều báo cáo của Đức, EU, Hoa Kỳ và các tổ chức nhân quyền quốc tế là quốc gia có nguy cơ cao về:

-Tra tấn và ngược đãi,
-Xử án thiếu công bằng,
-Hình sự hóa tự do ngôn luận, báo chí.
-Giam giữ không minh bạch.

Tất cả những điều nêu trên, khiến cho yêu cầu dẫn độ (nếu có) tự động bị xem là rủi ro nhân quyền. Cho nên, khả năng Đức đáp ứng yêu cầu dẫn độ hầu như bằng 0. Luật dẫn độ Đức (IRG) có nêu các quy định từ chối dẫn độ mà theo đó, chính quyền Đức phải bắt buộc từ chối dẫn độ, gồm:

a. Người bị yêu cầu dẫn độ bị cáo buộc tội danh chính trị: Tất cả các cáo buộc theo Điều 117, 331 của Bộ Luật Hình sư Việt Nam đều rơi vào nhóm “tội danh chính trị,” vốn bị luật dẫn độ Đức loại trừ hoàn toàn.

b. Người bị yêu cầu dẫn độ có nguy cơ bị tra tấn hoặc đối xử vô nhân đạo: Theo “Điều 3, Công Ước Chống Tra Tấn (CAT)” mà Đức là thành viên, Đức không được phép dẫn độ người bị yêu cầu dẫn độ tới quốc gia có nguy cơ tra tấn nghi can. Trong khi đó, chế độ trong nước bị nêu tên trong rất nhiều báo cáo của Liên Hiệp Quốc, Human Rights Watch, Amnesty International về việc thường xuyên lạm dụng tình trạng tra tấn, ngược đãi tù nhân rất phổ biến và nghiêm trọng.

c. Không có bảo đảm xét xử công bằng: Luật Tố Tụng Hình Sự Việt Nam (BLTTHS) bị đánh giá không đáp ứng các tiêu chuẩn xét xử độc lập theo Điều 14 ICCPR. Không chỉ thế, với việc đảng Cộng Sản thành lập cơ quan Nội chính tại trung ương và các tỉnh thành với quyền hạn can thiệp sâu vào việc xét xử của tòa án, đã đe dọa nguyên tắc xét xử độc lập. Thế nên, với một nền tư pháp như thế, Đức sẽ không bao giờ chấp nhận việc dẫn độ.

d. Tội danh liên quan đến tự do báo chí: Tự do ngôn luận và tự do báo chí được Đức coi là quyền tự do căn bản được Hiến Pháp bảo vệ (Điều 5 Grundgesetz). Ngay cả trong các vụ yêu cầu dẫn độ giữa Đức và Thổ Nhĩ Kỳ, một đối tác quan trọng, Đức đã nhiều lần từ chối dẫn độ khi vụ việc liên quan đến nhà báo và các phát ngôn hoặc bài báo của họ. Vì thế, một nhà báo người Việt đang hoạt động hợp pháp tại Đức như ông Lê Trung Khoa, bị Việt Nam khởi tố vì nội dung bài báo mà ông ấy cho đăng tải, đương nhiên sẽ được miễn trừ dẫn độ hoàn toàn.

Chuẩn mực của Tòa án Nhân quyền Châu Âu (ECHR)

Dù Đức không áp dụng trực tiếp án lệ ECHR vì đã rời khỏi hệ thống này sau năm 2023, nhưng tất cả các nguyên tắc nhân quyền then chốt vẫn được duy trì trong Hiến Pháp Đức và trong pháp luật của EU (thông qua Hiến Chương Nhân Quyền EU – EU Charter).

Theo nguyên tắc của ECHR này (án lệ Soering v. UK, Othman v. UK), thì một quốc gia Châu Âu không được phép dẫn độ nếu: “Nơi dẫn độ có nguy cơ tra tấn” hoặc “xét xử không công bằng.” Trong khi đó, chế độ trong nước bị xếp trong nhóm quốc gia rủi ro cao trên cả hai tiêu chí “nơi dẫn độ có nguy cơ tra tấn” và “xét xử không công bằng.” Vì vậy, khả năng dẫn độ tuyệt đối bằng 0%.

Về khả năng tác động vào cơ chế truy nã quốc tế Interpol

Sau khi khởi tố vụ án hình sự, chế độ trong nước sẽ phải tính đến việc ban hành lệnh bắt giữ và truy nã, kể cả sử dụng hệ thống truy nã đỏ (Red Notice) thông qua tổ chức Interpol quốc tế. Trong điều lệ hoạt động của Interpol, tại Điều 3 quy định cấm tuyệt đối như sau “Không can thiệp vào các vụ việc mang tính chính trị, quân sự, tôn giáo hoặc chủng tộc.” Trong đó, chế độ trong nước thường xuyên sử dụng các điều luật Điều 117, 331 Bộ Luật Hình Sự cho các vụ án xâm phạm vào quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí. Đây là các tội danh chính trị theo tiêu chuẩn quốc tế. Do đó, một yêu cầu truy nã đỏ “Red Notice” nếu có từ phía chế độ trong nước, sẽ bị Interpol từ chối ngay.

Chế độ Việt Nam trong nước đã từng bị nghi ngờ lạm dụng Interpol

Từ năm 2018 trở đi, Interpol và EU đã tăng mức cảnh giác đối với các quốc gia, như: Trung Cộng, Nga, UAE, Thổ Nhĩ Kỳ và Việt Nam vì lý do đã lạm dụng cơ chế Interpol để săn đuổi người bất đồng chính kiến, nhà báo hoặc doanh nhân chạy trốn.

Do đó, bất cứ yêu cầu từ Việt Nam liên quan đến một nhà báo như ông Lê Trung Khoa sẽ bị xem xét dưới dạng “Risk of political misuse” (tức nguy cơ lạm dụng chính trị). Theo đó, các hồ sơ loại này gần như không bao giờ được thông qua.

Đức không bắt giữ người hoặc dựa trên thông báo truy nã đỏ

Thậm chí, ngay cả khi Interpol chấp thuận ban hành lệnh truy nã đỏ “Red Notice,” dù rất khó xảy ra, thì không hẳn phía Đức sẽ chấp thuận. Vì luật pháp Đức yêu cầu:

-Tòa án Đức phải xem xét nội dung truy nã đỏ “Red Notice” của Interpol,
-Xem xét tiêu chuẩn nhân quyền,
-Và “tội danh hình sự tương tự” (double criminality) với tội danh luật hình sự Đức.

Trong trường hợp này, luật hình sự Đức không có các tội danh tương tự như các điều luật Điều 117, 331 Bộ Luật Hình Sự Việt Nam. Do không thể áp dụng nguyên tắc “tội danh hình sự tương tự,” nên một lệnh truy nã đỏ “Red Notice” cũng không có tác dụng gì tại Đức.

Interpol sẽ làm gì nếu chế độ Hà Nội cố gắng gửi yêu cầu truy nã?

Trong trường hợp này, Interpol có thể lựa chọn các phương cách hành xử sau:

-Yêu cầu chế độ trong nước cung cấp tài liệu bổ sung,
-Hoặc thẳng tay bác bỏ hồ sơ,
-Gắn cờ cảnh báo Việt Nam về nguy cơ lạm dụng cơ chế Interpol,

Trường hợp cực đoan hơn, Interpol còn có thể:

-Hạn chế quyền truy cập cơ sở dữ liệu của Việt Nam,
-Yêu cầu EU đánh giá hồ sơ lạm dụng.

Về chuẩn mực tự do ngôn luận, báo chí của Đức và Châu Âu

Điều 5 Hiến Pháp Đức, cũng là chuẩn mực chung của Châu Âu quy định: “Mọi người đều có quyền tự do bày tỏ và phổ biến quan điểm bằng lời nói, chữ viết và hình ảnh; quyền tự do báo chí và quyền tự do thông tin không bị kiểm duyệt.”

Theo quy định này, nhà báo không thể bị truy tố vì “chỉ trích nhà nước” và báo chí được pháp luật bảo vệ ngay cả khi đăng tải thông tin “bất lợi” cho doanh nghiệp lớn hoặc cơ quan nhà nước. Do đó, các biện pháp hành chính nhằm bịt miệng báo chí đều bị tòa án bác bỏ.

Chúng cũng trở thành cơ sở pháp lý để tòa án Berlin ra phán quyết bác bỏ vụ kiện của Phạm Nhật Vượng và Vingroup:

Đức có tiền lệ bảo vệ nhà báo chống lại yêu cầu từ các quốc gia khác

Thống kê qua 20 năm qua, Đức đã bảo vệ các nhà báo bị chính quyền từ nhiều quốc gia như: Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Nga, Trung Cộng gởi yêu cầu bắt giữ hoặc dẫn độ, nhưng đều bị bác bỏ với lý do vi phạm quyền tự do báo chí. Trường hợp của nhà báo Lê Trung Khoa, nếu có yêu cầu từ chế độ Hà Nội, sẽ chắc chắn bị Đức bác bỏ vì nằm trong trường hợp tương tự.

Chưa kể rằng, phán quyết của tòa án Berlin, Đức bác bỏ yêu cầu của ông Phạm Nhật Vượng và Vingroup sẽ càng giúp củng cố vị thế được bảo vệ của nhà báo Lê Trung Khoa. Thông quá đó, nhà báo Lê Trung Khoa có thể được phía Đức trao quy chế bảo hộ mạnh mẽ hơn và đặc biệt, đưa hồ sơ của ông vào nhóm “nạn nhân của sự đàn áp chính trị.”

Tóm lại, khả năng phía Đức đáp ứng cho một yêu cầu dẫn độ ông Lê Trung Khoa từ phía chế độ trong nước hầu như bằng 0, kể cả tìm kiếm sự truy nã đỏ từ phía Interpol cũng vậy.

Chế độ Hà Nội rất hiểu vấn đề này, nhưng họ vẫn quyết định cho khởi tố vụ án. Cho thấy, họ theo đuổi những mục tiêu khác chứ không phải mục tiêu đưa nhà báo Lê Trung Khoa về Việt Nam để quy án và trừng trị ông ấy, kể cả, không thể tạo ra bất kỳ hậu quả tư pháp nào đối với ông Lê Trung Khoa tại Đức.

Mục tiêu của Hà Nội là gởi thông điệp chung đến các nhà báo độc lập, hoặc những người đang lên tiếng chỉ trích rằng: Không với tới được, điều ấy không đồng nghĩa với việc chúng tôi sẽ bỏ qua. Riêng thông điệp với nhà Lê Trung Khoa rằng: Bất kể phán quyết của tòa án Đức đã tuyên như thế nào đi nữa, thì ông vẫn là tên tội phạm.

Bằng những thông điệp như vậy, Hà Nội chủ động giành cho mình quyền thông tin, quyền ra phán quyết cuối cùng với mọi công dân, bất kể họ là ai, ở đâu và đã từng được xét xử như thế nào.

Trở lại trang chính

[Trang nhà] [Về MLNQ] [Luật NQ] [Tài liệu] [Báo cáo NQ] [Giải NQVN ] [Diễn đàn] [Liên kết]